Na początku działalności Kościoła przy przyjmowaniu na członków wyznawców religii monoteistycznej (Żydów, prozelitów) liturgia chrzcielna ograniczała się do sakramentalnego obrzędu obmycia w imię Trójcy Świętej, którego dokonywano po wyznaniu przez kandydata wiary w Chrystusa (por. Dzieje Apostolskie 2,41); chrzczono przez zanurzenie w wodzie (przy źródle, w rzece, stawie, jeziorze), a w przypadku jej braku przez 3-krotne polanie głowy z równoczesnym wypowiedzeniem formuły "w Imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego" (Didache 7,3), niekiedy poszerzonej (Justyn, 61-65).
W miarę rozszerzania się chrześcijaństwa zaczęto stopniowo do chrztu dodawać liczne obrzędy, związane z okresem próby (w II w. trwał on ok. 3 lat), mające na celu uformowanie w przyjmujących chrzest odpowiednich postaw moralnych oraz zobrazowanie jego skutków; zgłaszających się poddawano egzaminowi, wysłuchiwano opinii poręczycieli i zaliczano do kandydatów na chrześcijan (katechumen), a potem wprowadzano w podstawowe prawdy wiary chrześcijańskiej (przygotowanie dalsze); krótko przed Wielkanocą powtórnie badano ich kwalifikacje moralne; przyjęci do chrztu kąpielą w Wielki Czwartek rozpoczynali przygotowanie bezpośrednie; w Wielki Piątek surowo pościli, a podczas Wielkiej Nocy czuwali mo-dląc się, słuchając czytań i pouczeń; nad ranem wyrzekali się złego ducha; wstępowali do wody po namaszczeniu olejem katechumenów i odpowiadali na 3 pytania dotyczące wiary w poszczególne osoby Trójcy Świętej; po każdorazowej odpowiedzi "wierzę" zanurzano ich lub polewano wodą ich głowy; chrzczono w naczyniu lub basenie napełnionym wodą, uprzednio poświęconą, by w ten sposób nadać jej świętość wody bieżącej (uważanej za świętą z natury); po wyjściu z wody namaszczano neofitów po raz drugi, po czym bp udzielał im Sakramentu Bierzmowania; następnie dopuszczano ich do udziału w Eucharystii; w Egipcie, Afryce i Rzymie obrzęd chrztu kończyła ceremonia spożywania przez neofitów mleka zmieszanego z miodem (por. Wyjścia 3,8.17; 33,3; 1 P 2,2-3), która w obrządku rzym. przetrwała do VI w. Kiedy po Edykcie mediolańskim (313) chrześcijaństwo stało się religią państwową, rozbudowano obrzęd przyjmowania kandydatów do chrztu.; przyjętym kandydatom do chrztu kapłan (lub diakon) kreślił na czole znak Krzyża i odprawiał egzorcyzm, po czym nałożywszy na nich ręce odmawiał modlitwę i podawał szczyptę soli (zwyczaj rzym., praktykowany z okazji urodzin); wzbogacono też o liczne obrzędy bezpośrednie przygotowanie do chrztu (poprzedzone 2-3-letnim okresem katechizacji), rozciągając je na cały okres wielkiego postu; rozpoczynano je obrzędem wpisania imion katechumenów na oficjalną listę gminy (por. Augustyn, SERMO 132, 1; PL 38,755) oraz odprawieniem wielu egzorcyzmów; na ok. 2 tygodnie przed Wielkanocą bp w obecności gminy przekazywał katechumenom zbiór głównych prawd wiary, a tydzień później - tekst Modlitwy Pańskiej ; podtrzymano zwyczaj obowiązkowej kąpieli w Wielki Czwartek oraz postu w Wielki Piątek; wzbogacona o nowe obrzędy liturgia Wielkanocy, w ramach której udzielano chrztu, zaczynała się od wyznania wiary katechumenów przed gminą, po czym przechodzili oni do baptysterium; rozszerzono też formułę sakramentalną, na którą składały się pytania i odpowiedzi z zakresu całego Apostolskiego składu wiary; po chrzcie neofitów namaszczano i przyodziewano w białe szaty, po czym udzielano bierzmowania; włączeni w ten sposób do społeczności Kościoła po raz pierwszy, brali pełny udział w Eucharystii. W miarę masowego napływu kandy-datów obrzędy chrzcielne odprawiano w okresie wielkiego postu (najczęściej w niedziele) i nazywano je skrutyniami (np. od IV w. do pol. VI w. w Rzymie odprawiano 3 skrutynia w 3, 4 i 5 niedzielę, a także w dni powszednie; gdzie indziej znano 7 skrutyniów); w Rzymie w IV w. udzielano chrztu w Wielkanoc i w uro-czystość Zesłania Ducha Świętego; poza Rzymem zaś także w uroczystość Epifanii (na Wschodzie, a potem w Hiszpanii, na Sycylii, w Irlandii, Galii), Boże Narodzenie (Hiszpania, Galia), święta apostołów i męczenników (Hiszpania), Jana Chrzciciela (Galia); w przypadku choroby chrzczono bezzwłocznie. Obchodzono również rocznicę chrztu, przeważnie w poniedziałek po Niedzieli Przewodniej. Od IX w. upraszczano obrzędy poprzedzające chrzest i odprawiano je w dniu chrztu przed obrzędem sakramentalnym; ze względu na wielką śmiertelność noworodków zaczęto postulować coraz wcześniejszy termin chrztu, skracając stopniowo okres od narodzin do chrztu do 20, 15, 8, 3 dni (w XIX w. często chrzczono w dniu urodzenia); w wyniku tej praktyki zanikł zwyczaj udzielania chrztu w Wielkanoc; ślady tego zwyczaju zachowały się jedynie w kościołach katedralnych, gdzie dla podtrzymania tradycji i zaznaczenia łączności chrztu ze Zmartwychwstaniem Chrystusa udzielano go dzieciom urodzonym krótko przed tym świętem. Dzieci chrzczono przez całkowite zanurzenie (np. w Polsce jeszcze w XVI w.); w przypadku dorosłych zaś, obok formy chrztu przez zanurzenie całkowite (tak np. chrzczono Pomorzan, Litwinów i Żmudzinów), stosowano także formę przez 3-krotne polanie głowy (zwłaszcza gdy udzielano chrztu w kościołach, np. chrzest Władysława Jagiełły 1386 w katedrze krakowskiej) lub łączono zanurzenie częściowe (do kolan lub bioder) z polaniem głowy (scena na Drzwiach gnieźnieńskich). Po chrzcie neofici (dorośli i niemowlęta) przyjmowali Komunię; z chwilą, gdy Sobór LATERANEŃSKI IV (1215) ustalił granicę rozeznania na ok. 7 rok życia, zaniechano tej praktyki w odniesieniu do dzieci (I komunię w wieku niemowlęcym przyjęła jednak np. bł. Kinga, ur. 1234). Rytuał chrztu, zmierzający do coraz większego uproszczenia i scalenia obrzędów związanych z kolejnymi stopniami katechumenatu, a także wyłączenia Bierzmowania i Eucharystii z obrzędu inicjacyjnego, ujednolicono w POTRYDENCKIM Rytuale rzymskim z 1614, w którym zamieszczono 2 odrębne ryty chrztu (dorosłych i dzieci); ryt chrztu dzieci był nadal skróconym rytem chrztu dorosłych (np. pytania kierowane do niemowląt, wyrzeczenie się szatana i wyzna-nie wiary); pierwszeństwo dano obmyciu przez polanie (3-krotne), zachowując możliwość chrztu przez zanurzenie; przyjęto też krótką (raz wypowiadaną) formułę TRYNITARNĄ" N.N., ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego"; dorosłym udzielano po chrzcie Komunii, a także Bierzmowania, jeśli chrzcił bp.
Reformy rytu chrztu dokonano dopiero na Soborze Wat. II. Odnowiona liturgia chrztu zaczyna się obrzędem przyjęcia; rodzice lub chrzestni proszą o chrzest dla dziecka (charakter egzystencjalny rytu); wyrazem zgody Kościoła na jego udzielenie jest znak krzyża, kreślony na czole dziecka przez celebransa i rodziców; w celu ożywienia wiary całej wspólnoty (głównie rodziców i chrzestnych), gdyż w jej wierze udziela się chrztu dziecku, potem następuje liturgia słowa Bożego, na którą składa się 1 lub kilka czytań Pisma św., przedzielonych śpiewem responsorialnym, homilia, Modlitwa powszechna oraz egzorcyzm przygotowujący do namaszczenia olejem katechumenów (obrzęd ten może być pominięty; w Polsce nie został wprowadzony) lub do nałożenia rąk; celem przygotowania rodziców i chrzestnych, przyjmujących na siebie zobowiązania wypływające z chrztu dziecka, do bezpośredniego w nim udziału. Celebrans przez uroczystą modlitwę, wzywając Boga i przypominając jego plan zbawienia, święci wodę lub (w okresie wielkanocnym) wspomina o poświęceniu wody chrzcielnej, po czym rodzice i chrzestni wobec całej wspólnoty wyrzekają się szatana i składają wyznanie wiary; chrzest dokonuje się przez obmycie wodą, które zgodnie z miejscowym zwyczajem może mieć formę zanurzenia lub polania, przy równoczesnym wezwaniu Trójcy Świętej; dopełnieniem obrzędu sakramentalnego obmycia jest namaszczenie krzyżmem, wyrażające jedność ochrzczonego z Chrystusem Kapłanem, Prorokiem i Królem, oraz obrzędy włożenia białej szaty, wręczenia zapalonej świecy (przechowywanej jako pamiątki chrztu). Liturgia chrztu kończy się procesją do prezbiterium (jeżeli chrzcielnica znajduje się w prezbiterium, rodzice z dziećmi ustawiają się dookoła ołtarza), gdzie po przemówieniu celebransa wszyscy odmawiają Modlitwę Pańską, a następnie otrzymują błogosławieństwo (III 4); zebranie się wokół ołtarza jest zapowiedzią dopełnienia inicjacji chrześc. przez Bierzmowanie i udział w Eucharystii oraz makiem wcielenia do społeczności przeznaczonej do kultu. Wprowadzono też nowy ryt chrztu dla terenów misyjnych (udzielanego najczęściej przez katechistów); dotychczasowe zaś ceremonie uzupełniające tzw. chrztu z wody, udzielany w niebezpieczeństwie śmierci (najczęściej przez świeckich), zastąpiono obrzędami wyraźnie wskazującymi na równorzędność co do skutków takiego chrztu z pełnym obrzędem inicjacji. Dzieciom w wieku szkolnym oraz dorosłym, po przywróceniu katechumenatu (KL 64), udziela się chrztu w ramach liturgii inicjacji (II). Wśród tekstów liturgii chrztu, która jest sprawowaniem tajemnicy paschalnej (OBP, Wstęp. Wtajemniczenie chrześcijańskie 6), przede wszystkim dialogi, aklamacje, modlitwa powszechna oraz psalmy przewidziano jako śpiewy (OBP, Wstęp. Wtajemniczenie chrześcijańskie 33); ponadto postuluje się stosowanie podczas liturgii chrztu takich form śpiewu, jak hymny oraz pieśni (np. pieśni wielkanocne).
Wraz z wprowadzeniem praktyki chrztu dzieci przyjął się zwyczaj nadawania przy tej okazji imienia; w Polsce do imienia słowo dodawano chrześc., od XV w. kilka, co od XVIII w. stało się niemal powszechnym zwyczajem; dla podkreślenia przynależności do wspólnoty zbawionych wybiera się imię patrona Świętego.

2. Sakrament Bierzmowania. Istotą tego Sakramentu jest przekazanie Ducha Świętego, umocnienie wiary oraz uzdolnienie do świadczenia o niej oraz jej obrony. Jednoczy ściślej z Jezusem Chrystusem.

Dz 8,17 – Wtedy więc wkładali [Apostołowie] na nich ręce, a oni otrzymywali Ducha Świętego.
Dz 9,17 – Wtedy Ananiasz poszedł. Wszedł do domu, położył na nim ręce i powiedział: «Szawle, bracie, Pan Jezus, który ukazał ci się na drodze, którą szedłeś, przysłał mnie, abyś przejrzał i został napełniony Duchem Świętym».
Dz 19,6 – A kiedy Paweł włożył na nich ręce, Duch Święty zstąpił na nich. Mówili też językami i prorokowali.

3. Sakrament Eucharystii. Katolicy wierzą, że podczas Mszy Świętej uobecniana jest w sposób sakramentalny Ofiara Krzyżowa Jezusa Chrystusa. Oznacza to, że w Kościele katolickim Msza jest przede wszystkim bezkrwawą Ofiarą Kościoła składaną Bogu, przez którą udzielane są wiernym zasługi Ofiary Krzyżowej. " Bierzcie i jedzcie z tego wszyscy: to jest bowiem Ciało Moje, które za was będzie wydane. Bierzcie i pijcie z niego wszyscy: to jest bowiem kielich krwi Mojej nowego i wiecznego przymierza, która za was i za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów. To czyńcie na moją pamiątkę."